Het was ’t broertje van mijn eerste Friese vriendje dat me de taal wel een beetje wilde bijbrengen. Er werd thuis in Makkum standaard Fries gesproken en als import verstond ik daar niet veel van. Samen met Jente nam ik de tiidwurden door en spelde zinnetjes zoals ik het sinds de middelbare school niet meer had gedaan. Het begon met de conversatie ‘kofjedrinke’. In dezelfde trant als wanneer je zo’n klein Frans reisboekje meeneemt op vakantie. De gemiddelde zegswijzen als het ware. Met hier en daar een uitschieter, om ook eens iets extra’s in een conversatie te kunnen gooien.
‘Wolst ek kofje?’
‘Eins woe’k wol wat feestlikers drinke.’
‘Sjampanje of sa?’
‘No sokssawat. It komt net sa faak foar dat wy tegearre op stap binne. Mar sjampanje is fansels te gek om alve oere moarns.’
Een mooie conversatie voor een import-Fries. Langzaam sprak ik de woorden uit. Stotterde licht bij sokssawat. (Betekent: ‘zoiets’.) Sprak Engels bij tegearre. (Dacht aan de Engelse tv-serie Top Gear. Dus zei: “Te Gear ‘e.”) Struikelde tot slot volledig over fansels. Ik herkende het woord niet en beklemtoonde het verkeerd. Niet fansèls, wat in zijn eenvoud betekent: ‘Dat spreekt voor zich’, maar ik zei: fánsuls, wat helemaal niks betekent.
Fánsuls dus. Nog altijd als ik Jente zie op de verjaardag van zijn broer, komt dat woord ter sprake. En nog altijd lacht hij zo hard als de eerste keer dat ik het verkeerd uitsprak. Niet alleen door de herinnering heeft het woord een speciale betekenis voor me. Nee, het gaat me als schrijver om de authenticiteit van taal. Welke Nederlander zegt er nu nog ‘dat spreekt voor zich’, of: ‘vanzelfsprekend’. Dat is zelfs in de betere kringen verworden tot ‘natuurluks’.
Deze middag dronk ik met mijn buren een Beerenburg op het nije jier. Mijn buren spreken prachtig Fries. Mijn buurvrouw ging ‘te skoffelje’ (niet kuierje, traapje of rinne, nee: skoffelje… Het bezorgt me een glimlach; er zijn zoveel manieren om je voort te bewegen in Friesland.) “Blinder!”, zei mijn buurman, toen ik vertelde dat we afgelopen week ‘in lyts stikje’ geschaatst hadden op de vaart. En blinder betekent drommels. Komt van ‘blinder’hale’, dat betekent ‘voor den drommel!’ Voor den drommel! Waar horen we dat nog? Hier. In Friesland. Fansels.